Open brief aan de makers van de RTL5 quiz ‘lekker slim’. (Geschreven voor Kerkblad PS, mei 2009)
Geachte programmamakers,
Er moet me iets van het hart. Op zondagavond 9 mei viel ik in een nieuw programma van RTL5 en met mijn neus in de boter. Want de vraag die uw presentatrice Bridget Maasland aan de kandidaten voorlegde, was: Wat is de achternaam van Jezus? -a- Mina? -b- Christus? -c- van Nazareth?
Op prachtige wijze bracht u de peinzende gezichten van de vrouwelijke kandidaten close in beeld. Mijn complimenten. We hoorde wat ze dachten. Antwoord -a- viel na enige aarzeling af. Maar verder? “Ja, hij kwam uit Nazareth, dat heb ik wel eens gehoord ….. maar dat zegt alleen maar waar hij vandaan komt, dat is geen achternaam ….. en Christus hoor je toch ook wel vaak ….. ja, hij heet gewoon Christus van zijn achternaam. Ja, Christus!” Na enige tijd vertelt de presentatrice dat dit inderdaad het goede antwoord is.
Helaas klopt het niet. Het zou in deze quiz volgens uw website gaan om heel eenvoudige vragen in de hoop dat de ‘jonge beeldschone vrouwelijke kandidaten’ flaters slaan. Daar heb ik op zich al bedenkingen bij. Waarom moet het altijd om beeldschone kandidaten gaan en niet om tante Marie en ome Joop van driehoog achter? Zijn die minder interessant? Is het dan alleen het mooie gezichtje en figuurtje wat er toe doet? Of bedoelt u met het laten zien van flaters van knappe meiden dat tante Marie en ome Joop in werkelijkheid toch veel meer te bieden hebben? Maar waarom zegt u dàt dan niet gewoon?
Misschien vergunt u me een korte reconstructie van de vergadering waarin u het programma van 9 mei in elkaar draaide. Natuurlijk, u had maar weinig tijd en lang hoefde het ook niet te duren, want de quiz ‘lekker slim’ is vooral lekker goedkoop. “We doen ook nog een vraag over Jezus, altijd leuk”, zegt één van u. “Hoeveel discipelen hij heeft?” stelt een ander voor. “Nee, dat is te moeilijk. Vraag maar wat zijn achternaam is.”
Als het niet zo beschamend was, had ik er hartelijk om gelachen. Niet de kandidaten, maar uzelf stond vreselijk voor paal. En dat voor 596.000 kijkers! U heeft er blijkbaar geen idee van dat het verschijnsel achternamen in elke cultuur anders is en dat wij dat in ons land pas hebben sinds Napoleon. En u weet blijkbaar ook niet dat in de Bijbelse tijd mensen soms ter verduidelijking werden aangeduid met de naam van hun vader, maar dat de vader van Jezus geen Mina, geen Christus en ook niet adellijk ‘Van Nazareth’ heette. Of dacht u mogelijk dat Jezus in Nij Nazareth in Sneek woonde? Daar wonen wel mensen met echte achternamen, maar in Jezus’ tijd stond dat pand er nog niet.
Maar Jezus hèèft helemaal geen achternaam. Daarvoor zijn historische redenen zoals ik hierboven al gaf. Er is ook een theologisch argument. Aan iemands achternaam kun je iemands herkomst zien, terwijl Jezus’ afkomst ons in de Bijbel bewust mysterieus wordt verteld. Uit Maria. Ja, maar verder? Van Jozef? Of van boven? Uit de verhalen die ons zijn overgeleverd blijkt Jezus net zo’n mens van vlees en bloed te zijn als u en ik, maar is hij tegelijkertijd vol van God als geen ander mens. Het is die wonderlijke tweeheid die de kerk heeft geïnspireerd tot tal van formuleringen.
Jezus heeft dus geen achternaam. Wel andere namen. Niet Mina, maar wel ‘van Nazareth’, inderdaad de plek waar hij opgroeide. En ook Christus, wat Gezalfde betekent. Gezalfde van de HEER, door God gewijd als diens plaatsvervanger, zoals eens de koningen in het oude Israël. Ook zij werden Christus genoemd, en in het hebreeuws van die dagen Messias. Als Jezus’ volgelingen hem Christus noemen, dan zien ze hem in één lijn met Messias Saul, David en al die anderen. En als ze hem dè Christus noemen, dan zien ze in hem alles wat aan die anderen is toevertrouwd opnieuw aan het licht komen.
Misschien is het om toekomstige blunders te voorkomen toch goed dat u zo nu en dan even naar de kerk komt. Bijvoorbeeld op Pinksteren, dan sluiten wij de 50 dagen van Pasen af, waarin we vieren dat Jezus’ verhaal niet dood is na zijn kruisiging, maar doorgaat tot op vandaag. Dat hij nog altijd mensen raakt en in beweging brengt. Over dat laatste zullen we het hebben met Pinksteren. We hopen dat u komt en heten u hartelijk welkom. Om 10 uur in de Martinikerk, of om half 10 in de Oosterkerk. Met in de eerste kerk een kopje koffie vòòr en in de tweede kerk een kopje koffie nà de dienst. We hopen u daar te ontmoeten. En neem gerust uw camera’s maar mee. Want iedereen mag het horen en zien.
Hartelijke groet,
Ds Aart C. Veldhuizen.
P.S.: deze open brief is op persoonlijke titel verstuurd naar de redactie van ‘Lekker slim’. U ziet op Pinksteren wel of zij inderdaad komen.